Тӱвыра илыш нужналыкым, укелыкым огеш пале. Тудо кеч-кунамат эн тутло эм гай: чыла йӧсым, ойгым мондыктара, волышо кумылым кӱшкӧ нӧлталеш, чоным шулдыраныш савыра да эрласе кечыш вончаш вийым пуа. Чыла тыгай сомылым лач пашалан кожмак да илышым йӧратыше еҥ-влак гына шуктен кертыт.
Республикысе Калык усталык да тӱвыра ден каныме пашан шанче-методик* рӱдерын вуйлатышыже Тамара Дмитриева (снимкыште) дене ты аланыште гӱжлышӧ паша нерген мутым вашталтена.
— Тамара Викторовна, ий еда шыжым тӱвыра илышыште у тургым тӱҥалеш. Тендан шуктымо сомылда шкешотан кӱкшытым куча. Ты гана калыкым мо дене куандареда, ончышо-влаклан могай мероприятий-влакым темледа?
— Чынак, шыжым у тургым тӱҥалеш. Олмыктымо сомылым мучашлымек, икымше октябрь гыч ялысе клуб-шамыч омсаштым почыт. Тидым шотыш налын, районласе тӱвыра ден каныме пӧртлаште методпӧлкам вуйлатыше-влаклан семинарым эртаренна. Чылажат верыште у технологийым кучылтмо, патриот шӱлышан мероприятийым ямдылыме да моло тӱрлӧ шӧрынан сомылын лектышыжым илышыш шыҥдарыме верч ышталтеш. Республикысе да регион кӱкшытыштӧ лийше фестиваль ден конкурслашке сай пашаштым луктына.
Ончылно ныл кугу мероприятий вуча.
— Тугеже кажнышт дене палдарыза, пожалуйста.
— Тений тудо калык усталык, йӱла, тӱвыра да этнографий дене кылдалтше Россий кӱкшытан видеофильм фестиваль дене почылтеш, 14-16 октябрьыште лиеш. Тышке финно-угор родо тукымна деч посна Йӱдвел-Касвел, Рӱдӧ, Эрвел да Юл кундемысе федерал округла гыч видеооператор, режиссёр-влак шке пашаштым кондат. Фильм 15 минут деч шуко шуйнышаш огыл. Тыгай фестиваль Марий Элыште визымше гана эрта. Опытан режиссёр-влак дене пырля у лӱм-влак лектыт, йоча-шамычат шке усталыкыштым ончыктат. Кодшо гана пеш оҥай паша ыле. Самырык тукым Ӱарня пайрем йӱла кузе эртыме нерген сюжетыштым мультфильм семын келыштарен. Кумылан чыла еҥ видеофильм-влакым Мер-политик рӱдерын изирак залыштыже (Йошкар-Ола, Гагарин проспект, 8-ше №-ан пӧрт) ончен кертеш.
Пошкудо Чуваший Республикын рӱдолаштыже 20 гыч 26 октябрь марте Юл кундемысе федерал округым авалтыше Россий кӱкшытан «Сеҥымаш салют» фестивальын кокымшо этапше эрта. Тушко республикысе тӱрлӧ коллектив дене пырля чоҥымо кугу программым наҥгаена. Ме тыгак «Демос» сарзе-кычалше* отряд дене кылым кучена, концерт годым нунын мумо сарым шарныктарыше ятыр арверыштым кучылташ тӱҥалына.
Вес кугу сомылна тыгак тыршымашым йодеш. Лач Йошкар-Олаште гына кок ийлан ик гана регион кӱкшытан «Марий вургем унала ӱжеш» фестиваль эртаралтеш. Тушко усталык коллектив, мастар кидан еҥ, мода театр, пӧрт, рӱдер, модельзе-сÿретче*, сымыктышанчызе* ден шанчыеҥ, лÿмын ыштыме* тунемме тӧнежла гыч тунемше ден туныктышо-влакым вучена. Регионла гыч 5 еҥан делегацийым ӱжына. Фестиваль кок этап гыч шога. Икымшыже 25 сентябрьыште мучашлалтын. Участник-влакын конкурсыш колтымо фото, видео материалыштым келгын лончылен, эн ойыртемалтшыжым кокымшо этапышке луктына. Фестиваль 29 гыч 31 октябрь марте Йошкар-Олаште Сеҥымашын ХХХ идалыкше лӱмеш тӱвыра полатыште гӱжлаш тӱҥалеш. Тыгодымак регион кӱкшытым авалтыше ончер* лиеш. Тушко тӱрлӧ калыкын выргемжым чиктыман курчак-влакым луктына. Йӱлашке пурышо ончер кумшо гана эртаралтеш, моткоч мотор да ӧрыктарыше кидмастар-шамычын пашашт калыкын поянлыкше дене кугешнаш таратат. Шкешотан ярмингаште келшыше сатум налаш лиеш.
— Эше палыме шуэш ыле: «Ший памаш» муро фестиваль-конкурс тений могай сынан лиеш?
— Тудо 19-22 ноябрьыште эрта. Ондак регион-влак кокласе марий эстраде мурым мурымо фестиваль лийын гын, ынде марий да финн-угор мурызо-влакын «Ший памаш» фестивальышт маналташ тӱҥалеш. Финн-угор тӱня гыч у мурызо, у лӱм-влакым вучена. Участник-влакын ийготышт 16 гыч 35 ий марте лийшаш. Икымше тур Öрша* кугыялыште* эрта. А чон йӱлен вучымо концерт Йошкар-Оласе Ленин лӱмеш тӱвыра полатыште угыч шокшо шижмашым чӱкта, сеҥыше-влакын лӱмыштым палемда. Садлан алал кумылын кажне пайрем концертышкына калыкым вучена. Тек чон аланыште культур илышын саскаже у куатым шочыкта.
Кажне сомылын шке йогынжо уло. Уна-влакым вучымо дене гына огыл, нуным сайын вашлийын, вераҥден, тутлын сийлен, ончен моштыман. Ты сомыл калык йӱлам тукым гыч тукымыш шуйдарен, келшымаш кӱварым чоҥаш полша.
Тений декабрьыште «Марий памаш» куштышо да мурышо фольклор ансамбльлан 35 ий темеш. Тидланат кӱлынак ямдылалтыт. Ӱшанена, пайрем концерт Сеҥымашын ХХХ идалыкше лӱмеш тӱвыра полатыште кажне марий чонан еҥым чумыра.
Республикысе Калык усталык да тӱвыра ден каныме пашан шанче-методик рӱдерын шулдыржо йымалне «Марий памаш» ансамбль деч посна тыгак «Изи памаш», «Эрвел марий», «Пеледыш» коллектив-влак шуаралтыт. Кажныже вийым погышо, калык чоным куандарыше да шочмо калыкнан волгыдо культуржым арален шога. Тугеже тек мурымаш-куштымаш гоч ончыктымо илышын чеверже келшымаш тулым чӱкта да мыланна у куаным пӧлекла.
«Марий Эл ТВ»-н тиде темыланак видеосюжетше:
Татьяна Пчёлкина
Налмывер: «Кугарня» жаплышташ
*шанче-методик — научно-методический, сарзе-кычалше — военно-поисковый, модельзе-сÿретче — модельер-художник, сымыктышанчызе — искусствовед, лÿмын ыштыме — специализированный, ончер — выставка, Öрша — Оршанка, кугыял — поселко
MariUver 