Финляндийыште 28 февральыште «Калевалан» кечыже – Kalevalan päivä палемдалтеш. Тиде финн-карел калык ойпогым савыктен лукмылан тений 190 ий темеш. Тудым олык- да курыкмарий йылме денат лудаш лиеш.
Икымше гана «Калевала» гыч ужаш-влакым Геннадий Матюковский кусарен да 1990 ийыште «У сем» журналеш вераҥден. 2020 ийыште Марий книга савыктыш антологийым печатлен луктын. Тушто эпосын тӱрыс версийже курыкмарла лийын.
Вара олыкмарий йылмыш «Калевалам» Семён Николаев кусарен. 1997 ийыште тиде финн эпос почеш М. Шкетан лӱмеш Марий кугыжаныш театрыште спектакльым ончыктеныт. Тудым режиссёр Пааво Лиски шынден. Спектакль кугу кӱкшыт дене чыла гаяк финн-угор кундемыште ончыкталтын.
Финляндийысе М.А. Кастрен лӱмеш ушемын полшымыж дене М. Шкетан театр 2008 ийыште сценылан келыштарыме «Калевалам» книга семын савыктен луктын. Инсценировкым Матти Куусела, Сеппо Хуунонен, Пааво Лиски ыштеныт.
Тыгак 2020 ийыште Таллинныште Маури Куннасын йоча-влаклан келыштарыме «Пи йых Калевала» курыкмарла тӱням ужын. Тудым финн йылме гыч Юлия Куприна кусарен.
«Калевала» кече нерген
Ты пайремын эртыме корныжо тыгай: XIX курым тӱҥалтыште Элиас Лӧннрот Карелий ден Финляндийысе Саво кундемыште калык муро, легенде ден преданий-влакым поген. Погымо пашажым иктыш чумырен, ешарен, эпосым возен.
Эпос икмыняр сюжет гыч шога да финн талешке-влакын чолгалыкышт да лӱддымылыкышт нерген каласкала. Нуно моло калыкын патырже-влак семынак икте-весышт дене келшеныт, ваш-ваш полшен иленыт, тушман ваштареш лӱддымын кредалыныт, ӱдырым налын, ешым чумыреныт.
«Калевалан» тӱҥ геройжо-влак ойыртемалтше, южгунамже умылаш лийдыме койыш-шоктышан улыт. Тидыжым тыгеат умылтарыман, очыни: финн патыр-влак шукын лийыныт, но Элиас Лӧннрот шке произведенийышкыже икмынярыштым веле пуртен. Тыгодым кажныжын койыш-шоктышыжым ончыкташ тыршен.
«Калевала» икымше гына 1835 ийыште савыкталтеш. А 1849 ийыште автор тудым уэмден луктеш. Тиде чапле произведений варажым финн сымыктышым ыштыше ятыр еҥлан паша вийым пуэн. Нунын коклаште композитор Ян Сибелиус, сӱретче Аксель Галлен-Каллела, скульптор Эмиль Викстрем да молат лийыныт, воза «ВийАр» газет.
«Калевала». Карел дӓ финн халыквлӓн эпос (pdf)
Семен Николаев «Калевала». Финн эпос (pdf)
MariUver
MariUver 