Мыняр студент марий йылме дене илыш корныжым кылден

Шöртньö шыже кечын икымше йыҥгыр тÿжем дене икшывым, студентым парт коклаш пуртен шындыш. Студент радамыш ушнышо ÿдыр-рвезе-влаклан тений молгунамсе деч ойыртемалтше корным эрташ – тÿҥ шотышто иктешлыше кугыжаныш экзаменын лектышыж дене тунемаш пураш — вереште. Тидлан школышто экзамен тургым тÿҥалме марте ончыкыжым налшаш специальностьым да вузышко тунемаш пураш могай предметын кÿлешлыкшым рашемден шуктыман лийын.

Самырык-влак кызыт утларакшым юрист, экономист, програмче*, нефтьызе* лийнешт, престижанлан шотлымо моло специальностьым налнешт. Оҥай, у ончалтышан тукым коклаште шочмо йылмым аклыше да пагалыше, ончыкылык пашаштым лач ты лончышто ужаш да тений студент радамыш ушнышо-влак кодыныт мо? Тидын нерген Башкортостан да Марий Эл республикыласе тунемме заведений-влакын пашаеҥыштым каласкалаш йодна.

Благовещенск педколледжыште марий школлан специалистым ямдылыме сомыл кузе вораныме дене тÿҥалтыш класслан туныктышо-влакым ямдылыме руш да марий пöлкалам вуйлатыше, шочмо йылмым туныктышо Ирина Тойгильдина палдарыш.

— Тунемаш налме жап тений куштылгыжак ыш лий, — ойла Ирина Георгиевна. – Калтаса, Шаран, Нуриман районлаште экзаменым верлашке лектын коштшо комиссий дене эртарышна. Самырык-влакым мемнан декат тунемаш колташ темлен, тÿрлö районлашке туныктымо пашаште тыршыше палыме-влак деке йыҥгырташ, полышым йодашат логале.

Тыге икымше курсышто «марий школлан тÿҥалтыш класс туныктышо» специальность дене 14 еҥым (план почеш 12 лийшаш ыле) тунемаш налме. Кызыт марий-башкир калыкле* группышто Нуриман район гыч 2, Шаран район гыч 4, Калтаса район гыч 5, Мишкан район гыч 3 марий ÿдыр тунемыт.

Документым пуышыжо 16 еҥ лийын. Тунемаш пураш нуно кум экзаменым кученыт: марий йылме да руш йылме дене диктантым возеныт, математика дене тестын йодышыжо-влаклан вашештеныт. Ӱдыр-влакын индеш классым тунемме нерген аттестатыштышт чыла «нылытан» ден «визытан» гына. Экзаменым сайын кученыт, садлан тунеммаштат тыршышан да чолга лийыт манын ÿшанем.

Пÿрö кугыжаныш социал-педагогике академийын йылмышанче факультетысе пошкырт, суас да марий филологий кафедрын доцентше, йылмышанче кандидат* Серафима Апсатарова йодышланна тыге вашештыш:

— Академийысе филологий факультетын калыкле пöлкашкыже тунемаш пураш абитуриент-влаклан тений тунемаш налше комиссийыш руш йылме да литератур дене иктешлыше кугыжаныш экзаменын (ИКЭ) лектышыжым кондаш да шочмо йылме да сылнымут дене экзаменым молгунамсе гаяк, йÿлаш пурышо йöн дене, вузышто кучаш кÿлын. Калыкле пöлкан марий тÿшкашкыже тунемаш пураш тунемаш налше комиссийыш 9 еҥ йодмашым пуэн, 5 еҥ документым, молышт копийжым конденыт ыле. Ик жап гыч ала-молан кумылышт вашталтын: вес вере тунемаш каяш шонен пыштеныт. Варарак моло факультетыш конкурсым эртен кертдыме-влак кокла гыч мемнаныш куснаш кумылан-влак лектыныт ыле, но руш литератур дене ИКЭ-м сдатлен шуктыдымылан кöра нунын тунемаш пураш йöнышт лийын огыл.

Тыге тений икымше курсышто калыкле пöлкаште тунемше марий да татар тÿшка уке, башкир студент-влак 18-н тунемаш тÿҥалыт.

Ончычсо ийлаште Пошкырт кундемын шочшыжо-влак кугезе Марий кундемысе тунемме заведенийлаш тунемаш шукын пуреныт. Тений сÿрет могайрак улмым палаш шонен, Йошкар-Олашке Марий кугыжаныш университетын Финн-угор институтышкыжат йыҥгыртышна. Йодышым рашемдаш мыланна кагазвиктарыше секретарь* Татьяна Смирнова полшыш.

— Тений шочмо йылме дене специалистым ямдылыме группылаш 56 еҥ (кодший 46 лийын) тунемаш пурен. Университет программe дене «марий-руш филологий» пöлкаште 11 еҥ, «марий да англичан филологий» пöлкаште 11 еҥ тунемаш тÿҥалыт. Кумшо пöлкам пединститут программe дене ямдылат. Тыште кажныже 17 еҥан кок тÿшкаште 34 еҥ тунемеш: икымшыже шочмо да финн йылмылам, весыже шочмо да англичан йылмылам шымлат. Башкортостан гыч тений студент радамыш Караидель район ÿдыр да Дöртыльö район рвезе ушненыт.

Кызытсе самырык-влаклан шочмо йылме дене пырля йот йылмым тунемаш келша. Йылме дене шинчымашыштым пеҥгыдемдаш Эстонийыш, Финляндийыш, Америкыш коштыт, — каласыш Татьяна Анатольевна.

Икманаш, шочмо йылме дене специальностьым налаш шонышылан кызыт кумда корно почылтын, эсогыл республикыштынат сай йöным ышталтын, но чылаж годым тудын дене пайдаланен огына моштыла чучеш. Тидын годым, очыни, Башкортостан Республикысе Туныктеж* министерствын калыкле образований да регион-влак кокласе кыл пöлкажым вуйлатыше Райса Кузбекован ойжым шотыш налаш гын, пеш чын лиеш. «Шочмо йылмылан изинек шÿмаҥдыман. Тиде сомылым ача-ават, туныктышат шуктышаш. Суртышто ойлымо икшывын чонешыже келге кышам кода. Вес могырым, мер пашаеҥ-влаклан кызыт ты йодышлан кугу тÿткышым* ойырыман, тыглай ойлымо дене гына серлагаш огеш лий. Тунам веле пашана ворана», — манеш Райса Абдрахмановна.

Э. АПТУЛМАНОВА

Налмывер: «Чолман» газет

* програмче — программист, нефтьызе — нефтяник, калыкле — национальный, йылмышанче кандидат — филологий наука кандидат, кагазвиктарыше секретарь — секретарь-документовед, туныктеж — образований, тÿткыш — вниманий.