Уста кӱслезылан шарныктыш оҥам сакыме

Йошкар-Олаште лӱмлö марий музыкчо, МАССР-ын калык артистше Павел Тойдемарлан мемориал оҥам почмо.

Павел Тойдемар марий сымыктышыште мондалтдыме шарнымашым, келге кышам коден. Тудын шочмыжлан тений 14 июньышто 110 ий темын. Тиде лӱмгече денак кылдалтын рӱдö олаште шарныктыш оҥам почмашат.

Йошкар-Оласе Советский уремыште 147-ше пöрт воктене эрденак еҥ-шамыч чумыргеныт. Тиде пöрт тыглай огыл, тудо историйым арала. Лач тыште 1954-1957 ийлаште П.С.Тойдемар илен. П.С.Тойдемарым шарналташ толшо-влак.Мемориал оҥамат лач тышанак вераҥдыме.

Тиде поро пашам шуктымаште эн ончычак Йошкар-Оласе 17-ше №-ан общеобразовательный кыдалаш школын туныктышо ден тунем­ше-влак колективын тыршымыжым, надыржым палемдыман. Эше 2004 ийыштак самырык тукымым П.Тойдемарын творчествыж гоч марий культурылан, историйлан шӱ­маҥдаш нуно проектым ямдыленыт, кызытат тудым илышыш шыҥдарен толыт, суапле пашаштым тачат шуктат. Марий йылмым туныктышо Л.Н.Аклина да информатика предметым туныктышо С.В.Ожиганова, тыгак йоча-влак шкештат уло кумылын тиде шарнымаш тат дене кылдалтше изирак митингыш толыныт.

Йоча-влак сылнымут композицийымат ямдыленыт, почеламутышт гоч П.Тойдемарын усталыкше палдырныш. Марий Элын тӱвыра, печать да калык-влакын пашашт шотышто министржын алмаштышыже Г.С.Ширяева тыге палемдыш: «Эн тӱҥжö — самырык-шамыч Тойдемарым шарнат. А кугурак тукым нуным кумылаҥден шогышаш».

П.С.Тойдемарлан мемориал оҥам «Марий мемориал компаний» чыла шке кӱшеш ямдылен. Негызлышыже — А.Н.Филимонов. А «Марий мемориал компанийын» директоржо А.А.Кузынов эше тыге ешарыш: «Марково шӱгарлаште Павел Тойдемарын шӱгарыштыже у памятникым шогалташат ме полшен кертына». Садлан нунылан кугу таум каласыме шуэш.

Мемориал оҥам почмашке Марий филармонийын ветеранже-шамыч толыныт. Нунын кокла гыч кажныже Павел Тойдемар дене пырля пашам ыштен. Садлан шарналтен ойлымышт моткочак шерге. «Марий Эл» кугыжаныш ансамбльын ончычсо балет артистше Н.Н.Власов лӱмлö артистын пытартыш гастрольжо годымат пырля лийын. 1958 ийыште Красноуфимск олаште Тойдемарын ӱмыржö вучыдымын кӱрылтмö нерген шарналтен ойлыш.

Г.В.Стрежнева — филармонийын ветеранже-шамыч кокла гыч эн илалше ӱдырамаш. 1942 ийыштак «Марий Эл» ансамбльыш 15 ияш ӱдыр толын. П.Тойдемарын фронтысо бригадым филармоний пелен чумырымыжым, артист-влакын фронтыш лектын коштмышт нерген шарнымаш йолважым рончыш.

Тойдемар шуко талантан еҥым ялла гыч олашке, филармонийыш пашашке конден. Тыштат суапше тудын пеш кугу. Нунын кокла гыч иктыже — кӱслезе А.И.Воронцова. Курык марий районысо Цигансола гыч самырык ӱдыр 1953 ийыште Тойдемарын темлымыж почешак филармонийыш пашаш толын, кӱсле дене шоктен. «Тудо жапыште филармонийын транспортшо монь лийын огыл. Ме кунамже имне дене коштынна, кунамже йолынат каяш логалын. Но иктым паленна: Павел Степанович уло гын, калык мемнан концертыш кажне гана шуко-шуко, зал тич погына. Тудым моткоч пагаленна».

Марий филармонийын тачысе пашаеҥже-шамычат Павел Тойдемарым огыт мондо. Нунат толыныт. Марий Элын сулло артисткыже Нина Макарова «Марий Эл» кугыжаныш ансамбль нерген посна книгам ямдыла. Шуко материалым поген. Тушто шагал огыл вер Тойдемарлан ойыралтын.

Чынжымак, Павел Тойдемар — марий сымыктышын историйже.

Тудын лӱмжым курымеш чапландараш рӱдö олаште мемориал оҥам почмо — тидыже куандара.

Юрий ГРИГОРЬЕВ

М.Скобелевын фотожо

Налмывер: «Марий Эл» газет