Марий-влак Дагестаныште куштеныт

Июль мучаште Дагестанын рӱдӧ олаштыже, Махачкалаште, «Курык коклаште илыше-влак» фольклор да калык йӱла кумшо тӱнямбал фестиваль эртен.

Тушто Российын Йӱдвел Кавказысе республикыж-влак деч посна Алтай, Краснодар край-влак, Астрахань, Киров, Оренбург, Ростов областьла, Башкортостан ден Марий Эл республикыла гыч ансамбль-влак лийыныт. Тыгак Азербайджан, Индий, Турций, Казахстан, Мексика, Словакий гыч участник-влак толыныт.

Марий Элна, мемнан тӱвырана, йӱлана, фольклорна дене Республикысе калык усталык да культур каныш паша шотышто шанче методик рӱдер пеленсе «Эрвел марий» ансамбль палдарен. Тушко миен коштмо нерген ты коллективын художественный вуйлатышыже, Марий Эл Республикысе тӱвыран сулло пашаеҥже Тамара Дмитриева деч йодна.

— Тамара Викторовна, кузе те тушко логалында?

— Ондак ты фестивальыш лач Кавказ курык воктене (Чечня, Карачево-Черкесий, Кабардино-Балкарий, Ингушетий, Дагестан республикыла) илыше калык да воктенсе регион гыч гына погыненыт. Тудо кок ийлан ик гана эрта. Ты фестивальлан Российысе кугыжаныш калык усталык пӧрт вуйын шога. Тений тудо мероприятийын кумдыкшым шараш шонен пыштен да Россий мучко эн сай коллектив-влакым поген. Тыге фестивальын программыжат кумдаҥын, да тӱрлӧ калыкын тӱвырашт дене палыме лияш йӧн кугырак лийын. Мемнан декат ӱжмашым колтеныт ыле. Погыненыт профессионал-влак огыл, а тыглай калык, кӧ ансамбльыш шке кумылын паша, тунемме деч вара коштеш.

Мыланна ты фестиваль курымешлан ушешна кодеш манын шонена. Вет икмыняр кечыште тыняр тӱрлӧ калыкын тӱвыражым, фольклоржым, йӱлажым ужаш – тиде каласен кертдыме куан! Южо еҥ ӱмыржӧ мучко чыла тидым ужын ок керт, очыни. Тынар чот моторлык, поянлык!

Фестивальын программыже моткоч поян ыле. Ты жапыштак национальный костюм фестиваль, Дагестан Республикылан пӧлеклалтше пайрем-влак, фольклор клуб-шамычын пашашт дене палыме лиймаш эртеныт. Кажне кастене участник-влак икте-весыштым шке вел куштымаш дене палымым ыштеныт. Икымше кечынак «Лезгинкым» кушташ туныктышт. Чылаштлан мемнан тывырдыкна келшен. Участник-влак тудым тунемаш тыршышт, но садак марий деч чаплын нигӧ тывырдатен ок керт.

Тылеч посна фестиваль жапыштак коллектив-влакым, верысе калыклан шке тӱвыраштым ончыктышт манын, Дагестанын тӱрлӧ районышкыжо выступатлаш колтышт. Ме Оренбург гыч йоча куштышо ансамбль дене Дагестанын кечывалвелкыже, Табасаран районыш, курык коклаш кайышна.

— Концерт-влакым ончаш калык погына мо?

— Фестиваль жапыште Махачкалаште кажне гана калык зал тич лийын. А Табасараныште еҥ пеш шукак огыл ыле, молан манаш гын, икмыняр кече ончыч ик пагалыме еҥышт колен улмаш. Тыште тыгай йӱла: тудын ныллыжым эртарен колтымешке, родо-тукымжо веселитлыме мероприятийыш огеш кошт. А Кавказыште вет пел селаже вашла родо улыт.

Тушто чот темпераментан калык ила. Нунын энергийышт чыташ лийдымын тӱжвак лектеш. Мылам эше весе келшыш: тыште моткоч чот, уло чон дене шке тӱвыраштым йӧратат. Шке йылмыштым, историйыштым, фольклорыштым пеш чот палаш тыршат. Олалаште рушла ойлат гынат, кажне йоча шочмо йылмыжым пала. Шкеныштын вел сем шокта веле, чылан рӱжге кушташ тарванат: шоҥго гыч тӱҥалын, йоча марте. Иктат теҥгылыште огеш шинче.

— Те могай номер-влакым ончыктышда?

— Фестивальым почмо годым эрвел марий-влакын «Кандырам пунен» куштымашыштым ончыктышна. Вара Алабога, Урал марий-влакын куштымашыштым темлышна. А Табасараныште кугу концертым пуышна.

— Махачкала Каспий теҥыз воктене верланен. Тушто йӱштыл лекда?

— Чынжым ойлаш гын, канаш жап йӧршын уке ыле. Эре я выступлений, я репетиций, я тӱрлӧ клуб-шамыч. Ик-кок гана кастене, йӱдым да кайыме кечын изиш гына йӱштыл лекна. А тыге тушто ласкан кошташ ок лий, мемнам эре оролышт. Тиде, мутат уке, тусо обстановка дене кылдалтын.

Но участник-влакым тушто моткоч шокшын вашлийыч. Тамлын пукшышт, чапле унагудышто илышна. Дагестаныште поро кумылан калык ила.

Чыла тиде организаторын окса кӱшеш ышталтын. Мыланна лач корнылан веле шийвундо кӱлын. Автобус дене каенна. Шуко регион гоч эртенна: Чуваший, Саратов, Самара, Астрахань, Волгоград, Калмыкий гыч. Корно кужун чучын огыл, молан манаш гын ме чыла ончен каенна, вет шукын тусо кундемлам икымше гана ужынна. Утларакшым Калмыкийысе степь келшыш.

Ятырынже марий куштымашым ужмек, «А те шкеже кушто иледа? Марий Элже куштырак верланен?» манын йодыныт. Но ты фестиваль деч вара Кавказысе калык ынде Марий Элын кушто верланымыжым веле огыл, тывырдыкшымат пален налын. Тидлан «Эрвел марийым» мокталтыде ок лий. А кызыт ты коллектив шкенжын 20 ияш лӱмгечыжлан ямдылатеш. Вес ий шошым тидын лӱмеш кугу концерт лийшаш.

Ирина Степанова

Налмывер: Кугарня