Тарту марий-влак ушемлан 10 ий темын

Вӱдшор тылзын 23-шо кечынже Эстонийын студент олаштыже парышдыме объединений «Тарту марий-влак ушем» шкенжын 10 ияш шочмо кечыжым палемден. Пайрем 14 шагатлан Литератур пӧртыштӧ тӱҥалын. Тыге Эстонийыште Марий талешке кечым палемдымылан тӱҥалтышым ыштеныт.

Пайремым мотор марий вургеман кок вӱдышӧ почын. Наташа Шорникова марла вӱден, Альбина Гаврилова эстоныш кусарен.

Ончыч мутым ушемын вуйвержым вуйлатыше Васли Николаевлан пуеныт. Организацийлан негызым пыштыше погынымаш ты пӧртыштак, тунамсе «Фенно-Угрийын» Тарту пӧлкажын пӧлемыштыже, март тылзыште эртен. Ушемым эстон кугыжаныш регистрышке 24 апрельыште «Tartu Marilaste Liit» лӱм дене пуртеныт. Кызыт ушемыште 24 еҥ, кум еҥан вуйвер уло, каласен тудо.

Ушем тиде ик вуйлатыше але вуйвер гына огыл, мер ушем — тиде эн ончыч организацийын чолгаеҥже-влак. Мыняре шукырак тыгай еҥ, тунаре ушем виянрак, шукырак пашам ышта да шинчалан коеш. Ме мер пашам шуктен шогаш ала-могай гынат йӧным ыштен кертынна. Мемнан ушемна юридически регистрироватлыме, тудын шке пӧлемже уло. Лач пашам ышташ гына кумыл шукырак еҥын лийже, палемден В.Николаев.

Марий мер илыш Эстонийыште лач мемнан ушемна дене гына кылдалтын огыл. Ме палена совет жапыште Тартушто марий-влак Пауль Аристэ дене аспирантурышто тунемыныт. Да шуко лӱмлӧ шанчызе лач Аристен тунемшыже лийын. 1990 ийла тӱҥалтышыште «Фенно-Угрий» угыч шочын, марий студент-влак эстон вузлашке тунемаш толаш тӱҥалыныт. Тыгак «Эстон-Марий Ушем» лийын.

Тудо ушем нерген «Фенно-Угрийын» каҥашеҥже Яак Прозес каласкален пуен. Курык марий чолгаеҥ Валерий Аликов ден Яак шкештак 1990 ий июнь тылзыште «Эстон-Марий Ушемлан»негызым пыштеныт. Мер организаций семын тудо регистрироватлыме лийын огыл гынат, пеш шуко кӱлешан пашам ыштен шуктен.

Тыгак Таллинныште Марий землячестве лийын, кудым Виталий Рыбаков вуйлатен шоген. Чаманен каласыман, Виталий пайремышкына толын кертын огыл.

Тарту ушемлан негызым пыштыше-влак коклаште, тыгак ушемым регистрироватлаш документ-влакым ямдылаш полшышо коклаште Валерий Гимаеват лийын, кӧ Таллинныш куснен да 2008 ийыште Таллинныштат «Талинн марий ушем» ышталтын. Кызыт тудым Людмила Ямурзина вуйлата, тудак Тарту марий-влакым саламлаш толын ыле. Л.Ямурзина мый шкежат «Тарту марий-влак» ушемлан негызым пыштыше погынымашыште лийынам, ман каласыш. Тудо Тарту организацийлан тауштыман серышым да рушарня школлан пӧлекым кучыктыш. Николай Васильевын ешыже муро пӧлекым ыштыш.

Ушемнам саламлаш тыгак кок Киров марий ӱдырамаш, кӧ Эстонийыште эше совет жап гычынак ила, саламлаш толыныт ыле. Тыгак одо «Юмшан гур» ансамбльын да Ингерманланд ушем еҥышт-влак пӧлек-влакым мыланна кучыктеныт.

2013 ий январь гыч Светлана Салмиянова, Татьяна Албахтина да Валентина Семенован инициативыж почеш Тартушто «Марий йылме йочалан» марий рушарня школ пашам ышташ тӱҥалын. Тыге ынде школ ушемна пелен 3-шо ий пашам ышта. Школланак кӧра ушемна ты пӧртышак шкаланже эре яйлыме пӧлемым муын.

Школ нерген 8 минуташ оҥай видеом ончыктеныт. Тудым Татьяна Алыбина ямдылен, Татьяналан одо Денис Корнилов полшен. Видеошто школын шочмыж нерген ойлалтеш, пашажым ончыктышо фото- да видеосӱрет-влакым ужаш лиеш.

Вара школыш коштшо Марита Шорникова «Изи ӱдыр» мурым муралтен пуен.

Тыгак йоча-влак школ туныктышышт-влак дене «Айста, ӱдыр-эрге-вылак» мурым пырля муралтеныт.

«Марий кумыл» ансамбльын триожо Анна Мишина, Елена Ласточкина да В.Семенова кум мурым муралтен пуеныт. «Вӱдэҥер» ансамбль репертуар гыч мыскара Шернур вел такмак-влакым шӱлыкан тошто Урал кундем марий муро вашталтен.

Мучашлан одо сем почеш марий такмак-влакым шергылтарен пуеныт. Семым гармонь дене Павел Кутергин шоктен, ия ковыжым — Инга Погонина.

Умбакыжым пайремыш толшо-влак чылан пайрем ӱстел воктен, кофем да чайым йӱын, марий семым колыштын, марла да одыла мурен-куштен жапым эртареныт.

Касвелеш 5 шагат гыч Пеплери 14 хостельын каныме пӧлемыштыже монча ырыктен ямдылыме лийын. Тыге марий сем умбакыжат йоҥген, марла мурен куштымаш йӱд марте шуйнен.

Мучашлан «Эстонийысе изи калык-влак ассоциацийым» вуйлатыше Тимур Сейфулленлан «Эстонийын регионысо да изи йылме-влакше ушем» гыч пайремнам эртараш полышым мумыжлан, Тарту олалан тау мутым каласыме шуеш.

Васли Николаев,
«Тарту марий-влак ушем» вуйверым вуйлатыше

Фото да видео авторын

Рушарня школ нерген видеом Татьяна Алыбина иктыш чумырен