Йочам марий вургемым гына чиктен, марла кутыршым от ыште
Марий Эл Республикын Виктер пеленсе кугыжаныш йылме-влак шотышто комиссийын черетан погынымашыштыже кок йодышым ончымо.
Иктыже Марий кугыжаныш университет пелен Компьютер лингвистике рӱдерым почмо дене кылдалтын. МарКУ велым тидын шотышто йодыш тыге шындалтын: тыгаяк структурым МарНИИ-ште ышташ палемдыме гын, кокымшо лабораторийже кӱлеш мо? Тидлан эн ончычак специалист-влак кӱлыт, тыгайже университетыште уке. Сандене вуз «Компьютер лингвистике» дене программым ямдылаш да лицензийым налаш ямде улмыж нерген палдара.
Но, тиде йодышым шергал лекмек, тыгай иктешлымашыш толмо: шанче-шымлыше институтышто лабораторийым почмо шотышто але раш каласаш огеш лий. Университетлан тидым ышташ куштылгырак. А тыгай лабораторий деч посна марий йылме ончыко огеш кай.
Кокымшо йодыш Йошкар-Ола, Козьмодемьянск, Волжск йочасадлаште марий йылмым туныктымо дене кылдалтын. Тудым ончышаш паша радамыш кызыт лукташ республикысе Виктерыш колтымо тӱшка серыш амалым ыштен. Йошкар-Оласе икмыняр йочасадыште марий йылмым палдарыше воспитательым тичмаш огыл ставкыш кусарыме нерген ончылгоч шижтареныт.
Палемдыме олала гыч чиновник-влак марий йылмым туныктымо шотышто программым йоча школ деч ончычсо тӧнежлаште кузе кучылтмо нерген радамлын каласкаленыт. Кеч-могай пашамат лектышыж дене ончен аклат. Кызытеш ола условийыште кушшо да шуаралтше йоча-влак марий йылмым палат манын каласаш огеш лий. Краеведений материал дене палдарыме, кушташ да мураш туныктымо ден йылмым палаш туныктымо коклаште кугу ойыртем, палемдышт комиссийыште.
Пунчалыште тыге ончыктымо: Марий Эл туныктыш министерстве, район да ола администраций-влаклан йоча-влакым шочмо марий йылме дене туныктыш йӧным кычалаш да муаш. Тыгак МарКУлан йочасадыште шочмо марий йылмым туныктен кертше специалист-влакым ямдылаш темлаш.
«Марий Эл» газетыште 2014 ий 23-24 майыште лекше
Светлана Белкован «Шочмо йылме – илыш негыз»
статьяж негызеш ямдылыме
Фото: maam.ru
MariUver 
Поро!
Мо улыжым ятыр ий пытарышт.
А вияҥдаш — шотышт ок сите тупынь чиновник-влакын.
Йылымышт гына яклака.
Условийым ыштыман да марий йылмын престижшым нӧлтыман, а мемнан кундемыште «марий шкеак титакан» манын кычкырлат.
Пединститут годым «специалист-влакым куш чыкен пытарена!» маныт ыле….
Швецован командыже озалана гын. мом тушто ойлаш!
Мутда чын! «Марий шкеак титакан» манме шотыштак ӱлнӧ шонымашемым ешарышым.
Сек кого ойхыжок — КЫРЫКМАРЫ ЙӸЛМӸ анжен кайын мондалтеш дӓ ямеш. Эртӹшӹ коклы и лошты пиш шукы шайыкыла лин. Вуйлатышывлӓ дорц туан йӹлмӹнӓ вӹкӹ шукы шытыр ак пиштӓлт, кырыкмары йӹлмӹ доно Цикмӓ автовокзалышты увертӓрӹмӓш уке, ӧлицӓ лӹмвлӓм ак сиреп, кырыкмары йӹлмӹн государственный статусшы улы гӹнят, кырыкмары республиканский газетнӓ уке, лач «Жерӓ» район газетнӓ дӓ «Йӓмдӹ ли» газетнӓ веле шим чиӓ доно дӓ чӹдӹ экземплярвлӓ доно лӓктӹт(«Кугарня», «Марий Эл». «Ямде лий» газетвлӓ доно тӓнгӓштӓрӹмӹкӹ), кырыкмары книгӓвлӓм ак пецӓтлеп, писательвлӓ рӓдӹш кырыкмары сирӹшӹвлӓм ак пыртеп. Тидӹ республикы вуйлатышывлӓн кырыкмары сӹлнӹшая(литературы) докы ӱштӹ анжалтышым пӓлдӹртӓ.
Чыла вет раш. Уке шотан вуйлатыше , мари да вес калыкын шочмо йылмыжым аралыме йодышым решатлыше.
Улыжо еН шинчам ончен шинча, утым ойлаш лу:деш.
Ученый коклаште пытеныт Иванов Иван. Григорьевич , Лаврентьев Гурий Иванович, Васикова Лидия Петровна гай еН-шамыч.
Улшыжо шукышт- ученые по суффиксам и причастиям вмар. языке, т. е тыгыде теме дене гына ыштынешт. Лу:дыт але «кУ:ЫН Шуын огытыл» шке статусышт дене!
Студент ончылно посна теме дене лудыт лекцийым и нунын паша пытен расписаний почеш.
Кугу проблемым йылмызе историк дене пырля огыт шымле….Кугыжаныш ку:кшытыш огыт лук.
Шымлат отчетышко НИР дене пуаш. Кушко да кунам могай н.-п. конференцийлашке коштыныт, мыняр статьям возен печатленыт…
Тиде гана погыненыт, а вет тиде «констатация фактов «веле!
Штаб уке , але штабыште- вуйверыште, минстерствылаште шот дене умлен, решатлыше еН уке улыт.
Исполнитель — 1 айдеме туныктымо министерствыште мом ыштен кертеш?
Министрын умшаш-шинчаш ончен, «почела» ойледа… Уке отдел. але посна специалист группо кудо чыла проблемым решатла ыле. Тыге ыле ончыч-отдел национальных проблем образования!
мыняр гана мари калык съезд трибуно гыч ойлымо? Темлыме по:ртылташ вуйлатыме системышке тиде структурым?
Мер КАНАШ мом ыштыш?
марНИИ маныда. тушто кадрым сократитленыт! Оксм Правительстве огеш пу ку:леш нарым1
Чемышев гай специалист о:рдыж верышке каят!
А вет тиде мари калыкнан кугешныме айдеме. Тудо у технологийым мари йылмым аралымаште, тунеммаште темла!
Мом каласаш лиеш. Марий йылме дене мемнан ончыл ен-влак мутланаш вожылыт. А кунам телевизорым ончалат шукын рушла-марла веле кутырат. Молан? Мари йылмым палыме утларакшым нимом айдемылан тиде республикуште огеш пу. Иктым веле палемда «инородец» улмыжым. Сандене, чылан толашат мутланаш рушла. Вожылыт марла ойлаш, кокымше сорт лиймышт огеш шу. Вучалташ да чыташ логалеш кунам Виктрыште кокымше сорт мари-влак пытат, а олмешыже чын элита толеш. Тунам веле умылыше лиеш мари йылме — тиде кугу вий.
Йылмым арален кодаш манын, эн ондак тудын кӱлешлыкшым кугыжаныш могырым ончыктыман. Федераций кӱкшытыштӧ руш йылме кузе аралалтеш, Республикылаштат вес калык йылме тыгак аралатшаш. Тышке чиновник-влакын йылмым палаш, тунемше-влаклан экзаменым кучаш кӱлмӧ да моло процедуро шамычат пурат. Тышечынак ава-ача шамыч деын марий йылмым йоча сад гычынак сайын туныкташ кӱлмӧ «социальный запрос» манмет лектеш. И рушат, суасат йодаш тӱҥалыт. Тыге гына, а марий ава-ача дечын «йочадам шочмо йылмылан туныктыза» манын йодмо дене огыл, кузе шукыштын вуйышкышт таче шонымашым пыштеныт. Тыгай процедуро-влакым ыштен шогаш Российын тачысе федеративный статус пеш йӧнан, садлан республике шамычым пытараш манын каласыме годым мер организаций-влак пеҥгыдын да аргумент дене тореш улмым ваштешышаш улыт, шонем.
А Марий Эл Республикыште рушын вуйлаташ шогалмыж дечын вара вигак чыла Республикысе законым марий йылмым кӱлдымым ышташ манын вашталтыме (закон текстым таҥастараш гын, улыжат «и» союзым «или» дене вашталтеныт). Йылмым тунемаш ӧрканымыжлан, але осалым шонымыжлан кӧра тыге ыштен, кажныже тек шке шоналта.
Ӧрам, кузе журналист шамычлан тыгай йодышым нӧлталаш эрыкым пуэныт. Нунылан тидын шотышто кугу цензуро уло. Ала чынак вара сайлымаш лишеммылан кӧра гына? Кузеже-можо, тыгай эн писын шогышо йодышым нӧлталме гын, журналист шамыч дечын тудым умбакыже шуаш йодам.
Пытартыш «Кугарня» номер куандара. Тиде йодышым умбакыже шуят. Лудын лекташ темлем.