М.Шкетан лӱмеш Марий кугыжаныш драме театрын да К.В.Иванов лӱмеш Чуваш академический драматический театрын актёржо-влак ынде ятыр ий унала коштыт, калыклан я марла, я чучвашла спектакль-влакым ончыктат. Тыгай келшымаш ий гыч ийыш пеҥыдем толеш.
1975 ийыште, лу ий ончыч В.В.Луначарский лӱмеш Театральный искусство кугыжаныш институтышто тунемын, М.Шкетан лӱмеш Марий кугыжаныш да К.В.Иванов лӱмеш Чуваш академический драматический театрлашке толшо актёр-влак чуваш да марий калык-шамычлан марла да чувашла спектакль-влакым модын ончыкташ кутырен келшеныт да тиде ий шошымак чуваш артист-влак Йошкар-Олашке Николай Айзманын пьесыж почеш чувашла шындыме «Кай, кай, Йыванлан» спектакль дене унала толыныт.
— Игече моткоч уда ыле,— шарналта кызыт Чуваш театрын художественный вуйлатышыже, Чуваш Республикын калык артистше В.Яковлев.— Новочебоксарск воктене Юл эҥер гоч кӱвар тунам эше уке ыле, сандене Марпосад тураште ме эҥер гоч тоя дене келгытым терген вонченна. Юлын пурла велныже Шкетан лӱмеш театр гыч коллегына-влак мемнам вученыт. А артист-влак тӱҥ шотышто Йошкар-Олашке Ан-24 самолёт дене чоҥештеныт: лӱмынак тидлан рейсым йодынна. Чебоксар деч вара самолёт кавашке нӧлталт шуктен веле Йошкар-Ола кундемыште волен шинчашат кӱлын. А икмыняр жап гыч марий артист-влак тыгак мемнан деке унала толыныт. Тунам нуно «Кай, кай, Йыванлан» спектакльым марла модын ончыктеныт. Тыгак мемнан театрыш «Салика» спектакльымат конденыт. Тиддеч вара ме кажне ийын ваш-ваш унала коштынна, келшымаш пеҥгыдем толын.
Чуваш театрыште марий автор-влакын произведенийышт почеш спектакльым шындат, тыгак Марий театрыштат чуваш драматург-влакын пьесышт почеш тӱрлӧ постановка ямдылалтеш. Шукынжо онченыт да шарнат Н.Айзманын «Кай, кай, Йыванлан» да А.Чебановын «Проска кокай ӱдыржым марлан пуа» спектакль-влакым.
Чуваш театрын режиссёржо Николай Корчаков Марий театрын историйыштыже пале кышам коден, тудо чӱчкыдын тыште уна лийын. Мемнан марий режиссёрна, Марий Эл Республика искусствын заслуженный деятельже Василий Пектеев чуваш театрым искусствым вияҥдымашке изи огыл надырым пыштен – Арсий Волковын «Оръеҥ мелна» пьесыж почеш комедийым шынден. Ты комедий чуваш сценыште ынде куд ий наре ончыкталтеш, кажне гана залыште калык шыҥ-шыҥ.
— Марий драматургын пьесыж почеш марий режиссёрын шындыме спектакльым ынде шӱдӧ лумшо гана Марий театрын сценыштыже 21 апрельыште модын ончыктена,— ойла Чуваш театрын художественный вуйлатышыже.
Марий артист-влак ты гана унашке Владимир Гуркинын «Саня, Ваня, с ними Римас» шӱлыкан комедийже почеш «Вучо, мане, пӧртылам» спектакльым намиен.
Но спектакль деч ончыч нуно илыш гыч жап шуде кайыше Чуваш Республикын калык артистше Николай Корчаковын шӱгарышкыже миеныт, пеледышым пыштеныт. Николай Николаевич М.Шкетан лӱмеш театрыште шуко гана лийын, спектакль-влакымат шынден. Ты гана Чебоксарыш мийыше актёр-влак тудым сайын шарнат: «Алиса, Анфиса, Аниса», «Пӱрӧ пазар» спектакльлаште образ-влакым тудын вуйлатымыж почеш чоҥеныт.
Куд шагат кас шушаш лишан, паша кече пытымеке, К.Иванов лӱмеш театрыш Марий театрын спектакльжым ончаш калык погынаш тӱҥале. Кӱчык жапыште калык залыш шагал огыл чумыргыш. Спектакль тӱҥалшашым увертарыше кумшо йыҥгыр шоктымеке, залыште тып-тымык лие: зритель-влак уна-шамычын сценыш лекмыштым вученыт. Теве мо куандарыш: залыште шукынжо наушник деч посна шинченыт – ятырын марий йылмым умыленыт, шукыштлан тудо шочмо йылме улмаш. Чуваш театрын администрацийже Звенигово район, Сидельниково села гыч калыкым кондаш лӱмын театр автобусым ойырен (спектакль пытымекат, намиен коден). Сценыш лекме деч ончыч актёр-влакат тургыжланеныт: пошкудына-влак, тыгак землякна-шамыч кузерак вашлийыт? Арам чоныштым нултеныт, коеш: спектакль пытымеке, марий актёр-влак шуко поро шомакым кольыч.
«Кызыт теве ончем тендан артистда-влакым да ӧрам: ӱдыр-влак тыгай самырык, мотор, сылне чуриян улыт,— ойла Российын да Чувашийын сулло артисткыже Любовь Фёдорова.— Сценыште нуным палашат ок лий: героиньыштын образыштым моткоч сайын почын пуышт, нунын илышышт денак сценыште илышт — лач тидыжак артистын пашаштыже эн тӱҥ. Тиде пьесым ойырен налмыда дене моткоч чын ыштенда, мый тидлан куанышым: вет тиде мландывалнына тыныслыкым арален кодаш ӱжшӧ спектакль, порын осалым сеҥымыжлан ӱшаным пуышо. Те — самырык улыда, тендан кочада-ковада-влак Кугу Отчественный сарыште лийыныт, но тыланда сар тема лишыл и те тидым сценыште сайын почын пуышда. Тау тыланда».
Тыгаяк шонымашым тӱрлӧ калык-влак гыч улшо зритель-влакат, кеч нуно тӱрлӧ вере пашам ыштат, каласышт – актёр-влаклан кужу жап совым кырышт. Чуваш Республикын культура министрже Роза Лизакова мемнан театрын артистше-влаклан шокшын тауштыш да Юл кундемысе ик эн тошто кок театр коклаште кыл эшеат пеҥгыдырак лийже манын тыланыш.
Спектакль пытымеке, марий да чуваш актёр-влак «йыргешке ӱстел» йыр чумыргышт. Вет нуно ик школыштак – М.С.Щепкин лӱмеш Кӱшыл театральный училищыште (институтышто) тунемыныт. «Марий-влак нылымше курсышто ыльыч, а ме – икымшыште,— шарналтат чуваш актёр-влак. Нуно 2002 ийыште ты институтым тунем пытарен, Чуваш театрыш пашаш толыныт.— Кызыт мартеат ме тыланда марла кушташ туныктымыдалан таум ойлена…» Актёр Арсентий Димитриев эсогыл марла тавалтенак колтыш, да тудын куштымашыж моткоч сайын лекте. Тугеже марий ӱдыр-рвезе-влак чуваш-влакым арам огыл туныктеныт.
Василий Семенов
MariUver 