Балтик теҥыз воктен илыше родына-влакын кеҥежымсе ик эн кугу пайремлан Йыван кече шотлалтеш. Эстонийыште тудым jaanipäev маныт, Финляндийыште — juhannus.
Эстоний да Финляндийыште ик эн кугу пайремлан Рошто шотлалтеш, кудыжым нуно 24-25 декабрьыште палемдат. Кокымшо верыште Йыван кече шога.
Йыван кече кеҥежым кечын эн кӱшнӧ лийме жапше дене кылдалтын, але рушлаже «день летнего солнцестояния» манына. Тений, мутлан, тиде 21 июнь. Эстонийыште Йыван кечым пеледыш тылзын 24-ше кечынже палемдат, Финляндийыште пайремым лишыл каныш кечыш кусарат, садлан тений тиде 25 июнь.
Пайремын кызытсе лӱмжӧ кристиан тын дене кылдалтын да тудым Тынеш пуртышо Иоанным шарныме кече дене кылдат. Но тиде пеш акрет годсо чий пайрем, садлан пеш шагал эстон тудым черке дене кылда.
Эстон чийӱлам кучен шогышо-влак Йыван кече олмеш, Леэдо кече — leedopäev маныт. Пайремын ты лӱмжӧ Муху да Сааремаа отролаште аралалт кодын.
Чийэстон-влак кеҥежым кечын эн кӱшнӧ лийме жапыште кече шкенжын кеҥежымсе «пыжашышкыже» шуэш да, мутлан, тений 21-ше гыч 23-шо июнь кас марте, тушто улеш. 23-шо йӱдым кече «пыжаш» гыч лектеш да кече кужыт кӱчыкемаш тӱҥалеш, йӱд — кужемаш.
Садлан Йыван кечым 23 июньышто кастеным пайремлаш тӱҥалыт. Пайремын ик эн тӱҥ атрибутшо — тиде тулото. Пайрем деч ончыч пӧртым эрыктеныт, кочкаш ямдыленыт, сырам шолтеныт, мончаш пуреныт да тулото верым ончылгоч ямдыленыт.
Мыняре тулото кугырак, тунаре сайраклан шотлалтын. Тулото воктен лиймаш ты кечын чер деч эмлен да осал деч арален ман шоненыт. Тыгак ончыкылан вийым, тазалыкым пуа, пожар деч арала ман ӱшаненыт. Тулото воктен модыныт, муреныт-куштеныт, тул гоч тӧрштылыныт, лӱҥгалтыш дене лӱҥгалтеныт.
Таче кечынат Йыван кече эстон да финн-влакын ик эн йӧратыме пайремышт. Илемлаште верысе кучем олан але ялын кугу тулотыжым ямдыла да тӱвыра программым темла. Калык ты кечын родо-шочшыт, йолташышт-влак дене погынен мӧҥгыштышт але пӱртӱсыштӧ тулым ылыжтат, грильым ямдылат, сырам але аракам йӱыт.
Вот тыгерак эстон да финн родына-влак Йыван кечым пайремлат.
MariUver
MariUver 