Оулушты финн-угр Сирӹзӹвлӓн Конгрессӹштӹ эртен

25-28-шы августын Суомин Оулу халаштыжы финн-угр Сирӹзӹвлӓн Конгрессышты эртен. Тене тӹштӹ Мары Эл гӹц лач алык мары авторвлӓ веле толыныт: поэтесса Альбертина Иванова, поэтесса Светлана Григорьева, поэтесса Зоя Дудина, поэт Альберт Васильев дӓ прозаик Юрий Соловьев, нӹнӹ гӹц пасна Хельсинкиштӹ ӹлӹшӹ мары сӹлнӹшаям шӹмлӹшӹ Софья Чеснокова дӓ ти корным сирӹшӹ ылыныт.

Цилӓжӹ ти форумыш 100 утла делегат дӓ хына погынен. Нӹынӹ Венгри, Эстони, Суоми, Руш Эл, Франци, Швеци дӓ Норвеги гӹц ылыныт. Конгрессӹн Покровительжӹ Суомин Президентжӹ Тарья Халонен лин.

Тенеш Конгрессӹн темыжы «Вашталтшы жепӓш сӹлнӹшая» ылын дӓ тӹдӹ «UgricSlam 2010» поэзи конкурс доно тӹнгӓлӓлтӹн, кышты 11 финн-угр поэт ӹшке лыдышвлаштӹм лыдыныт. Сӹнгӹшеш саам поэт Нийллас Холмберг лӓктӹн, кокшы вӓрӹм коми поэтесса Нина Обрезкова дӓ кымшым алык мары поэтесса Светлана Архипова сӹнген нӓлӹнӹт. Организаторвлӓ конкурсышты лыдмы лыдышвлӓм книга семӹнят лыктын шоктенӹт, кыдым Конгрессыш толшывлӓлӓн цилӓштӹлӓн кычыктенӹт. Ти книгӓштӹ лыдышвлӓ туан йӹлмӹ доно, финнлӓ дӓ англла пецӓтлӹмӹ ылыт.

Конгресс годым тенгеок «Волга» антологин презентацижӹм эртӓрӹмӹ. Ти книгӓшкӹ мары, удмурт дӓ мордва авторвлӓн пӓшӓвлӓштӹм пыртымы, нӹнӹм финнлӓ сарӹмӹ. Мары авторвлӓ логӹц тӹштӹ алык мары поэтесса Раиса Очеева дон поэт Василий Пектеевӹн лыдышвлӓштӹм пыртымы, кырык мары сӹлнӹшая поэт Владислав Самойлов дон поэт Валери Микорын пӓшӓвлӓштӹ доно анжыктымы лин. Конгреесӹштӹ книга выставкы пӓшӓлен.

Конгрессшок 3 кечӹ шыпшылтын дӓ тӹштӹ сирӹзӹвлӓ дон сӹлнӹшаям шӹмлӹшӹвлӓ шукы тӹрлӹ темым тӹкӓлӹнӹт. Ма доно ти конгрессыш мары литература толын? Мӓмнӓн литературынан молнамшылаок ӹшке проблемывлӓжӹ улы, кыдывлӓм кӹзӹт якте нигыцеӓт решен ана керд: пӓшӓвлӓн тематика утла ӓнгӹсӹр, шукы прозаикшок лач сола тематика йӹр веле сӓрнӓ, литературыштына фикшн, фэнтези, детективвлӓ дӓ урбанизуялташ тӹнгӓлшӹ мары эдемӹм анжыктышы пӓшӓвлӓ воксьок уке. Поэтвлӓнӓн пӓшӓвлӓштӹштӹ утла кымда вӓрӹм пейзаж лирика нӓлеш. Книгӓ лыкмаш дӓ нӹнӹм халык лошты шӓрӹмӹ пӓшӓ пиш худан ӹштӓлтеш. Айыртемӹн кырык мары сӹлнӹшаям нӓлӓш гӹнь, ти проблемывлӓ гӹц пасна эче сӓмӹрӹк авторвлӓн уке ылмышты цаклалтеш.

Руш Элыштыш вес финн-угр халыквлӓн литературывлӓштӹм нӓлӓш гӹнь, тӹштӹ сӓмӹрӹк авторвлӓн энергиштӹ пиш раскыдын каеш дӓ шижӓлтеш. Лӹмӹнок тидӹм удмурт литературышты ужаш лиэш, нӹнӹн делегациштӹштӹ сӓмӹрӹк, 30 иӓш нӓрӹ авторвлӓӓт ылевӹ. Дӓ сирӓшӹжӓт вет нӹнӹ пиш яжо дӓ экспериментӓн пӓшӓвлӓм сирӓт, поэтвлӓ логӹцӹнжӹ гӹнь, шукынжок верлибр лыдышвлӓм.

Оулуштыш Конгрессышты Финн-угр Сирӹзӹвлӓн Ассоциацин у вуйлатышым айырымы. Кӹзӹт якте ти пӓшӓм, Ассоциацим ӹштӹмӹ годшенок, эстон сирӹзӹ Арво Валтон ӹштен шалген гӹнь, пакылажы ти пӓшӓм финн сирӹзӹ Кари Салламаа ӹштӓш тӹнгӓлеш. Конгресс махань-шон Резолюцивлӓм лыктын, иктӹжӹ нӹнӹ логӹц Пермь крайыштыш Äнгӹрмычаш (Васькин) школым питӹрӹмӹ ваштареш ылмы резолюциv. Тенгеок финн-угр йӹлмӹвлӓ доно тетя литературым шукырак сирӹмӹлӓ дӓ тетя книгӓвлӓм лыкмыла манмы пунктым тӹшкӹ пыртымы. Финн-угр сирӹзӹвлӓн толшаш Конгрессӹштӹ 2012-шы ин Венгриштӹ лишӓшлык.

Конгресс годым Франци гӹц толшы делегаци тене ноябрь тӹлзӹн Парижӹштӹ «Мары кечӹвлӓм» эртӓрӹмӹ гишӓн увертӓрӹш. Ик культура вадны делегатвлӓ дон хынавлӓлӓн Карели дон Удмурти гӹц толшы рок-группывлӓ яжо концертӹштӹм анжыктевӹ. Пиш ӹжал, «Пайрем» группым анжаш дӓ колышташ ӹш вӓрешт, тӹдӹ вес халашты концертӹм пуэн.

Валери Аликов,
Хельсинки

Поэзи конкурсышты сӹнгӹшеш лакшӹ поэтвлӓн лыдывшлӓштӹ

Нийллас Холмберг

Сӹнзӓлӓнем
сек цевер ылат
токетшы веле кен ам керд
лач фотоэтӹм анжем
шӱмемжӹ гынь пыдештеш вуйта
тӹлӓт цилӓ мӱлӓндӹм пунем
тӹдӹ тӹлӓнет ак ситӹ гӹнь
ӓнтя ӹшкӹлӓнетшӹ веле
тӹдӹжӹ
керӓлжӓт агыл
Лӱтен

****

Кеквлӓштӹ мӹнь
музыкым ужам

****

Кого халан кого «Ирок газетӹштӹжӹ»
изи ӹрвезӹн изи вуйжы
ӹнде нӹнӹ пӓлӓт
кышец тиш толынам
тидӹжӹ нӹнӹм интересуяок вӓл
мӹлӓнемжӹ гӹнь тидӹ кого ядмаш
вес халык гӹц ылмемжӹм
нӹнӹ ынгылат вӓл
а ынгылат гӹнь
ма лиэш

****

Лач тетя годшы омынвлӓ
доно ӹленӓм
лач тетя годшаш
пöртӹш
пöртӹлӹнӓм
сӓмӹрӹк годым
со талашымыла
дӓ кодымыла
сӓмӹрӹк ылам
со дӓ со
талашем
тетя годшашышкем

****

Нина Обрезкова

Икӓнӓ тӹнь туан пöртӹшкет
кого эдем лин пöртӹлӓт…
пырыметшӹ годым вуетӹм веле ит шел –
амасана кӱкшӹ агыл…
пырышылаэт амасалан кымал пырок.

****

Шергӓкӓн ӓвиэм,
тӹньӹн сӹнзӓ пӹрӹнзӹквлӓэтӹм иктӓт
ниӓлтен, тöрлӓтен ак керд.
Шергӓкӓн ӓвиэм,
пӹрӹнзӹквлӓштет мӹньӹн ӹлӹмӓш корнывлӓэм.
Пӹрӹнзӹквлӓштет цӓраялан изи годшаш ивлӓэм.
Пӹрӹнзӹквлӓштет ойхырышы шӱмем ладнангеш.
Пӹрӹнзӹквлӓэт гӹц изи эргем шачын.
Тӹньӹн пӹрӹнзӹквлӓэт ӹлен-толын мӹлӓнем ванжат.

****

Сӹнзӓэтӹн цӹрежӹ гӹц
ӹшкӹланем платьым ыргынем…
Чиэн шӹндемӓт —
кеок мӹньӹм кӹчӓл пӹлгомыш…
Äнят вӹд вӹлнӹ,
коэвлӓ вӹлнӹ
кӹчӓлӓш тӹнгӓлӓт
моатат нӹжгӓн нӓлӹн
пышышкет шӹндӹ…
Äнят мӹнь симсӹвуйвеледӹш нырышты
амален кем…
Омынемжӹм веле ит кӹр.
Сек яратымы сӹнзӓн цӹрежӹ гӹц
ӹшкӹлӓнем платьым ыргынем.
Мӹньӹм мо,
эртен моло ит ке.

Валерий Аликов сӓрен.

Светлана Архипова

Кок йӱд мемнан лийын, ом ӱштыл
Эн ныжылым илыш тӱр гоч.
Мый тымык энгерыште йӱштыл,
Йöратышым тыйым тӱргоч.

Йöратышым тыйын шинчатым,
Чыла ош тӱняште монден.
Виеш шогалтен шым керт татым,
Эрден кече лекмым моктен.

Но кече кӱзен кӱш волгалтын,
Корнеш йомдарен ӱмылкам.
Пиал нерген йӱдӹм шоналтын,
Шарнаш веле кодын мылам.

Ок лий чактараш пагыт вӱдым,
Тудлан огеш келше мо – тор.
Кодем илыш тӱрӹште рӱдым:
Кок йӱд ыле ныжыл, мотор.